ข้าพเจ้าได้เห็นหุ่นกระบอกเป็นครั้งแรกจากการแสดงของนายเปียก
ประเสริฐกุล เรื่องพระอภัยมณี ทางโทรทัศน์ในราว พ.ศ.๒๔๘๙ -
๒๔๙๙ เมื่อแรกตั้งสถานีโทรทัศน์ขึ้นใหม่ๆ ขณะนั้นอายุ ๑๒
ปี ศึกษาอยู่ชั้นมัธยมปีที่ ๓ โรงเรียนวชิราวุธวิทยาลัย
หลังจากที่ได้เห็นการแสดงหุ่นกระบอกครั้งนั้น
ข้าพเจ้าก็ได้ทำหุ่นกระบอกขึ้นเองบ้างด้วยวัสดุต่างๆ เช่น
เปลือกหอย เปลือกไข่ ไม้ระกำ
ใช้ด้ามพู่กันที่เสียแล้วทำแกนตัว
และไม้ก้านธูปเป็นตะเกียบ
และทำฉากหุ่นมีประตูสำหรับหุ่นเข้าออก เป็นโรงหุ่นเล็กๆ
ชนิด เล่นเองดูเอง โดยดูจากในกระจกเงา
เมื่อศึกษาอยู่ในคณะจิตรกรรม ประติมากรรม
มหาวิทยาลัยศิลปากร
มีหลักสูตรที่จะต้องไปศึกษาศิลปกรรมไทยที่พิพิธภัณฑ์สถานแห่งชาติ
ทำให้ได้เห็นหุ่นต่างๆ ที่เป็นศิลปวัตถุอีกมาก
จึงได้ทำหุ่นกระบอกตัวเล็กสูงประมาณ ๑ คืบขึ้น ๑ โรง
ใช้ไม้ซางเป็นลำตัวแทนไม้กระบอก ใช้ด้ามพู่กันเป็นตะเกียบ
และได้เขียนฉากทำโรงขนาดย่อมให้พอเหมาะกับตัวหุ่นขึ้นอีกด้วย
ต่อมาในปี พ.ศ.๒๕๑๗
ข้าพเจ้าได้มีโอกาสรู้จักกับคุณครูชื้น (ประเสริฐกุล)
สกุลแก้ว เจ้าของหุ่นกระบอกคณะนายเปียกฯ
จึงได้เริ่มสะสมศีรษะหุ่นของคณะนายเปียกฯ
โดยคุณครูชื้นกรุณาขายให้
ทั้งยังได้ถ่ายทอดวิชาการเชิดหุ่นให้ด้วยเห็นว่าข้าพเจ้าสนใจในเรื่องหุ่นกระบอก
ข้าพเจ้าได้นำหัวหุ่นกระบอกเก่าเหล่านั้นมาซ่อมจนสมบูรณ์
จนกระทั่ง สมาคมแม่บ้านอาสา ได้ขอไปตั้งแสดงที่สยามสมาคม
ในงานแสดง งานอดิเรก ปรากฏว่าได้รับความสนใจ
จึงได้ติดสร้างตัวหุ่น และหัวหุ่นที่ยังขาดอยู่ขึ้น
จนครบพอจะเล่นเป็นเรื่องได้
วันที่ ๑๘ กรกฎาคม
พ.ศ.๒๕๑๘
สมาคมแม่บ้านอาสาจึงได้จัดการแสดงหุ่นกระบอกสมัครเล่น
คณะจักรพันธุ์ โปษยกฤต ขึ้นที่โรงละครแห่งชาติโรงเล็ก
เก็บเงินรายได้โดยเสด็จพระราชกุศล
โดยกราบทูลเชิญสมเด็จพระเจ้าลูกเธอเจ้าฟ้าสิรินธรเทพรัตนราชสุดาฯ
เสด็จทอดพระเนตรการแสดงหุ่นกระบอกเรื่องพระอภัยมณีตอนหนีนางผีเสื้อ
การแสดงครั้งนั้นได้จัดแสดงด้วยกันสี่รอบ
และได้เชิญคุณครูชื้น สกุลแก้ว
มาร่วมเชิดด้วยในฐานะครูอาวุโสทุกรอบ
ในการแสดงรอบสุดท้าย
ข้าพเจ้าได้มีโอกาสรู้จักกับคุณครูวงษ์ รวมสุข
เจ้าของหุ่นกระบอกคณะชูเชิดชำนาญศิลป แห่งอำเภออัมพวา
สมุทรสงคราม ซึ่งได้มาชมการแสดงอยู่ด้วย
หลังจากนั้นได้ไปเยี่ยมคุณครูวงษ์ถึงที่อัมพวา
จึงได้เรียนรู้วิธีเชิดหุ่นอีกทางหนึ่งจากคุณครูวงษ์
ต่อมาในปี พ.ศ.๒๕๑๙
คุณครูชื้นได้ขายหัวหุ่นกระบอกตัวสำคัญที่ใช้เล่นเป็นตัวเอกทุกครั้งของคณะนายเปียกฯ
พร้อมทั้งตู้ใส่หุ่นทั้งหมดให้แก่ข้าพเจ้าทั้งโรง
ยกเว้นสินสมุทร และพระครูฤๅษีบางศีรษะ
ศีรษะหุ่นกระบอกที่ได้จากคุณครูชื้นตั้งแต่ พ.ศ.๒๕๑๗ ถึง
พ.ศ.๒๕๑๙ นี้ เป็นหุ่นกระบอกชุดแรกของนายเปียก ประเสริฐกุล
ที่สร้างตั้งแต่ พ.ศ.๒๔๔๒
คือเมื่อนายเปียกได้สร้างหุ่นกระบอกขึ้นเป็นของตนเองเป็นครั้งแรก
ในเดือนพฤษภาคม พ.ศ.๒๕๒๐
มูลนิธิจุมภฏ พันธุ์ทิพย์บริพัตร
และสมาคมคีตกวีได้จัดการแสดงหุ่นกระบอกเรื่องรามเกียรติ์ตอนนางลอย
คณะจักรพันธุ์ โปษยกฤต แสดงสองรอบ ณ วังสวนผักกาด
เก็บเงินเป็นการกุศลให้แก่มูลนิธิ โดยได้เชิญคุณครูชื้น
สกุลแก้ว และคุณครูวงษ์ รวมสุข มาร่วมเชิดด้วย
จากนั้นก็ได้หยุดแสดงไประยะหนึ่ง
เนื่องจากเป็นคณะหุ่นสมัครเล่นดังกล่าว
จนเมื่อเดือนกุมภาพันธ์
พ.ศ.๒๕๒๒ หุ่นคณะนี้ได้เดินทางไปแสดงเรื่องพระอภัยมณี
ตอนหนีนางผีเสื้อ แสดงสี่รอบ
เก็บเงินบำรุงการกุศลให้กับสมาคมผู้บำเพ็ญประโยชน์แห่งประเทศไทย
ในพระบรมราชินูปถัมภ์ ณ จังหวัดเชียงใหม่
ได้เชิญคุณครูชื้นร่วมเดินทางไปในการแสดงครั้งนี้ด้วย
และในเดือนพฤษภาคมปีเดียวกัน ได้แสดงหุ่นเรื่องรามเกียรติ์
ตอนนางลอยอีกครั้งแต่ทอนลงให้เหลือเพียงหนึ่งชั่วโมง
ทางสถานีโทรทัศน์ช่อง ๙ บางลำพู
โดยมีคุณครูชื้นร่วมเชิดด้วยเช่นทุกครั้ง
ต่อมาก็ไม่ได้ออกแสดงอีกเลย
แต่ได้เริ่มสร้างหุ่นจีนเรื่องสามก๊ก
ตอนโจโฉแตกทัพเรือขึ้นตั้งแต่ พ.ศ.๒๕๒๑
และได้นำออกแสดงเมื่อ พ.ศ.๒๕๓๒
ตัวหุ่นจะสวมเครื่องแต่งกายแบบนาฏศิลป์จีนโบราณ
สวยงามประณีตละเอียดลออด้วยงานฝีมือประณีตศิลป์ชั้นสูง
โดยมีครูเยื้อน ภาณุทัต
ปรมาจารย์ทางงานประณีตศิลป์ผู้ชำนาญศิลปะนี้
โดยรับทอดความรู้จากวังหลวงในรัชสมัยสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวง
รัชกาลที่ ๕ เป็นผู้ถ่ายทอดวิชาการปักดิ้น เลื่อม ไหมทอง
ทองแล่ง ตลอดจนวิชาการปักตามอย่างงานฝีมือชาววังแต่โบราณ
กระทั่งหลังปี ๒๕๓๓ จึงได้คิดทำหุ่นกระบอกชุดตะเลงพ่ายขึ้น
จนสามารถนำออกซ้อมการแสดงได้ในปัจจุบัน
|
จักรพันธุ์ โปษยกฤต |
|
(ข้อมูลจากหนังสือ
"หุ่นไทย" โดย จักรพันธุ์ โปษยกฤต) |
|
